Oxford Sözlüğü (post-truth)’u 2016 yılının sözcüğü seçti. Türkçe karşılığı hakkında uzlaşma sağlanmış değil, Ralph Keyes’in “Hakikat Sonrası Çağ Günümüz Dünyasında Yalancılık ve Aldatma” kitabında hakikat sonrası bir çağda yaşadığımızı ve hakikat sonrasının etik açıdan bir alacakaranlık kuşağı olduğu tespitini yapıyor. Kitapta post-truth hakikat sonrası şeklinde çevrilmiş. Zehra Nilgün Arkan “Post-Truth Kavramı Üzerine Türkçe Karşılık Denemesi” makalesinde hakikatin önemini yitirdiğini, bireylerin karar verirken doğru ve nesnel gerçeklik yerine duygu ve inançla kanaat getirdiği tespitini yapıyor.
Narin’i Binlerce Kamu Personeli Arıyor!
Ekranda resmini gördüğümüz o masum güzel çocukla özdeşleştik. Ailesine bir an önce kavuşmasını diledik. Her gün bulunma umuduyla uyandık. Narin’in babası, arama sürerken “Kızım sanki yer yarıldı içine girdi.” derken, göz altı sonrası ‘bu kadar yalan haber olmaz ya Halk TV köyün içine kadar geliyor sonrada utanmadan tehdit edildiğini söylüyor’ diyerek cinayeti aydınlatmaya çalışan Ferit Demir’i hedef aldı. Bu kez karşımızda içi yanan bir baba yoktu. Cinayeti eğip büken suçluları gizleyen biri vardı. Annesi arama sırasında gözyaşları içinde “O kadar çirkin yorumlar geliyor, benim çocuklarımı üzüyorlar. Devleti, polisi, jandarmayı meşgul ediyorlar, kendilerinden utansınlar. İnsan, böyle kız çocuğuyla dalga geçemez.” diyordu. İddiaların geldiği nokta itibariyle amca ve annenin ilkel benlikleri ortaya çıkmış, karşı konulmaz şekilde bir an önce görgüyü ortadan kaldırma gereğiyle hareket etmişlerdi.
1656 personelin, 23 dedektör köpeğin, 172 aracın, 2 helikopterin, 64 dronun, 1 insansız hava aracının, 5 yeraltı görüntüleme cihazıyla karadan ve havadan toplam 75 kilometrekare alanın, jandarma su altı arama kurtarma timlerinin, Dicle Üniversitesi ve AFAD dalgıçlarından toplam 60 personel ile 8 derenin, 5 göletin, 21 su kuyusunun, 49 kilometre su kanalının arandığını, 51’i jandarma, 11’i polis bölgesi olmak üzere 62 ev ve 24 metruk binada adli arama yapıldığını, 20 PTS noktası ile 137 kamera incelendiğini, 11 Eylül Günlü bakanının açıklamasıyla kaybolan küçücük bir kız için kamunun nasıl seferber olabileceği tüm ülkeye gösterildi. Aramalar devam ederken teknolojinin ne kadar gelişmiş olduğunu gördük. Şimdiye kadar görülmemiş bir arama faaliyetini televizyondan izledik. Medyanın çizdiği gerçeğe göre Narin için tüm olanaklar seferber edilmişti.
Gerçeklerle Oynamak
Arama faaliyetinin sevk ve idaresinden sorumlu amir çemberin giderek daraldığını Narin’in bulunmak üzere olduğunu açıkladı. Bu Narin’in sağ olduğu anlamına geliyordu. Umutlarımız tekrar canlandı. Teamül kayıp çocuk vakalarında; çocuğun ya cinsel saldırı mağduru olması nedeniyle ya da çocuğun tanıklık ettiği bir suç nedeniyle öldürülmesi ya da çocuğun intikam veya fidye almak için kaçırılmasıyken, istisnai bu durum söz konusuydu. Gerçek en yetkili ağızdan yumuşak bir şekilde muğlak ifadelerle ters yüz edilmişti. Binlerce görevliyi yönlendiren meğerse suçun şüphelisi muhtarmış. Meslek erbapları, uzmanlar köylülerin yönlendirmesiyle Narin’i aramış. Gazeteci Ferit Demir’in şüphelendiren gerçekler zinciri, uzmanların aklına gelmemiş. Arama seferberliğine rağmen Narin’in naaşı, gömen kişi yerini söyleyince bulunabildi. Arama-tarama sürecinde kolluğun aklına köyü gören jandarma gözleme noktasının kameralarına bakmak gelmemiş.
Elbirliğiyle Hakikati Örtmek
“Hakikatin olmadığının ilanı, hakikat arayışı yerine taraftarlık arayışının geçtiğinin ilanıdır. Taraftarlık, eyleminizi, taraf olduğunuzun eylemini yargılamaksızın onun emrine ya da ona uygunluğa tabi kılmanız demektir.” Hakikat Kaybolunca, Nilgün Toker Kılıç
Köy ahalisi korku filmlerini geride bırakmış. Başka sim kartları kullanılarak ihbarlarda bulunulmuş. 50’den fazla ihbar yapılmış. Mahallenin değişik yerlerine terlikler bırakılmış. Narin’in kamera kayıtlarına göre son göründüğü andan sonra da gördüğünü iddia eden tanıklıklar üretilmiş. Narin’in arkadaşları yalana ortak edilmiş. Kuzenleri Narin’in bulunması için tik tok videoları çekmişler. Köylüler, evlerinin dört bir tarafını gösteren kameralar takmış. Ceset bulununcaya kadar evlerinin önünde nöbet tutmuşlar. Ortam dinlemesine karşı müzik açılmış. Suyun altında izlerin kaybolacağı bilgisini edinmişler. Suyun debisini artırmışlar. Özel program kullanarak telefon kayıtlarını silmişler. Güvenlik kameraları devre dışı bırakılmış. Son model akıllı telefonlarının yerine basit telefonlar edinmişler. Narin’in katledildiği evde halı ve örtüler yıkanmış. Narin’in akıbetini açığa çıkması halinde sadece cinayet ve yasak ilişki açığa çıkmayacaktır. Köylülerin haksız menfaatleri bozulacaktır. Köyün geleneksel toplumsal yapısı değişmiş. Yerini başka bir gerçeklik inşa edecek bilgi ve donanıma sahip bireyler almış. Bilgi, hakikat sonrası çağda uzmanların tekelinden çıkmış. Bilgi insanın kendi gerçekliğini yeniden oluşturmanın aracına dönüşmüş. Aynı köylüler hem çocuklarını Kur’an kursuna gönderiyor hem de uzmanlık gerektiren bilgiyi suçu örtbas etmek için kullanıyorlar.
Gerçeği Örtme Olağanüstü Dilsel Yaratıcılık Güçlerini Ortaya Çıkarır
Darwin örümceklerin, şempanzelerin ve insanların dürüstlüğünün doğanın umurun da olmadığını, doğanın önemsediği tek şeyin uyum sağlamak olduğunu savunur. Darwin, aldatma becerisinin; avlanma, yırtıcılardan kaçınma ve düşmanlara karşı durma becerisini geliştirdiğini tezini savunur. Narin’in bedeninin bulunduğunda gün; Hüda-Par X platformunda; Partilerden oluşan bir heyetin, Narin Güran’ın yakınlarını Adli Tıp Kurumu önünde ziyaret ettiklerini duyurdu. Partinin yetkilisi, açıklamasında “Bunlar bizim kültürümüz değil, bunlar Avrupa’nın, Amerika’nın, İsrail’in kültürü” dedi. Böylece gerçeği milli ve manevi değerlerle agresif bir şekilde örtmüş oldu. Konuyu geniş taraftar kitle açısından hoşa gidecek bir biçime soktu. Açıklama hakikate duyarsızlaşma, vakayı dışsallaştırma çağrısıydı. Parti böylece köyle ilgili tasarruflarının devamını istiyordu. İktidar Partisi vekili “Aileyi yakından tanıyorum, bazen bilip söylemememiz gereken şeyler var. Çünkü aile de bizim dostlarımız. Bu meseleleri, siyaseti bu işlere bulaştırmamak lazım” dedi. Açıklama hakikat ötesinin ortaklığının ikrarı, seçmene ne yaparsanız yapın, arkanızda her şeyi örtbas edecek ‘güce sahip’ iz mesajı, muhaliflere karşı çıkmayın kendinize dert etmeyin çağrısıydı.
Seçici ifşaat
Ralph Keyes yalan denemeyecek muğlak ifadelerden oluşan üçüncü bir kategorinin olduğu örtmecelere örnekler veriyor. Bunlardan bazıları; olgulara dayalı bilgi, yaratıcı zenginleştirme, eksik ifşaat, seçici ifşaat aşağıda yer alan açıklama hepsini de kapsıyor. “Kamuoyunun yakından takip ettiği Narin Güran olayı hepimizi derinden üzmüştür. Şüpheli … olayla ilgili somut delil bulunmadan tutuklanmış olduğu … tarihte Narin’in yaşayıp yaşamadığı dahi bilinmezken Anayasa’nın vermiş olduğu savunma hakkı kapsamında müdafilik görevi üstlenmiş isek de; dosyada gelinen aşamada sanık beyanları, Narin’in ölü olarak bulunması, dosyaya dahil edilen diğer delilleri de göz önünde bulundurarak, bir anne olarak savunmaya devam edemeyeceğimden müdafilik görevinden çekilmiş bulunmaktayım. Güzel kızımız Narin’in bu yaşadıklarının derin hüznü ve acısını bir anne olarak doğrudan içimde hissediyorum. Dosyanın bundan sonra sanık müdafi olarak değil, bir anne olarak, bir vatandaş olarak yakından takipçisi olacağımı, adil bir yargılanmanın gerçekleştirilmesi, tüm sorumluların yargılanması temennisi içinde olacağımı tüm kamuoyu ve basınla paylaşırım” Avukat görevini özgür seçimiyle kabul etmiş. Olayın öncesin de de şüphelinin yıllara dayanan vekillik görevi icra edilmiş. Kayıp küçük kız günlerdir bulunamamış. Şüpheli hakkında aksinin kanıtlanması mümkün olmayan DNA aracında bulunmuş. Kuvvetli suç şüphesi nedeniyle tutuklanma tedbiri uygulanmış. Avukat gelişmelere, delillere yeni vakıf olmuşçasına, ‘gördüğü lüzum üzerine’ dilekçesini dosyaya ibraz ederek, sessiz sedasız çekilebilecekken, müvekkilini ifşa ederek, mesleğine ihanet edip, masumiyet karinesini ihlal edip, menfaat çatışması gereği dosyada bir daha taraf olamayacağı gerçeğini yok sayıp, görevi ve sorumluğunu kutsal anneliğin altına gizlemiştir. “savunma hakkı” “adil yargılanma” “ tüm sorumluların yargılanması” gibi terminolojik yanıltıcı açıklamasıyla, bilgi sahibi olmayanlara rol keserek kamuoyunda alkış almaya çalışmıştır.
İdareyi Ele Almak
Güvensizlik ve Belirsizlik ortamında “imaj her şeydir”
Friedrich Wilhelm Nietzsche
Cenazenin kaldırıldığı gün cami avlusunda iktidar partisi mensupları fotoğraf çektirmek için toplandılar. Narin’in kabrini üç bakan ziyaret etti. Vaka haftalardır işin içinden çıkılmaz hale geldikten sonra üç bakan Diyarbakır’a gitti. Adalet Bakanı açıklamasın da; ‘bu masum cana kıyanlardan mutlaka hesap sorulacağını, yaptıkları caniliklerin bedelinin en ağır şekilde ödetileceğini, Narin’in mezarında dua ettiklerini, soruşturmanın selameti ve adaletin gecikmeksizin tecelli edebilmesi için soruşturma evresindeki işlemlerin gizli tutulmasının, delillerin karartılmaması ve yok edilmemesi için çok önemli olduğunu’ söyledi. Şüpheli ifadeleri televizyon stüdyolarında alınıyormuşçasına, imzaların mürekkepleri kurumadan haber kanallarında yayınlandı. Görevi hukuku uygulamak olanlar, doğruları tıraşladılar. Kamusal figürler açısından açıklamanın doğruluğu değil ne kadar işe yarar olduğu bir kez daha gözümüze sokuldu. Amaç sıkıntılı toplumsal ortamı yumuşatmaktı. İstanbul Barosu Başkanı Filiz Saraç katıldığı televizyon programında arama çalışmalarında yapılan eksiklerin olup olmadığının sorulması karşısında ‘kişilerin uzmanların, savcılığın eksiklik var ise tespit edeceklerini, şöyle ya da böyle çok uzun bir süre geçtikten sonra bulunabilmiş olmasının eksi bir yönü olduğunu, adli tıpta sonuçlara varırken de geçen süreden kaynaklı sıkıntılar yaşandığının gözüktüğünü, en acı olanın cumhuriyet tarihinin en önemli şeyinin feodal yapıların bu ülkede hala düzeltilememesi olduğunu’ söyledi. Uzmanlığı dava dosyası olan avukatların rol modeli Başkan, Narin’in soruşturmasının eksiklerinin giderilmesi tespitini, eksiğe sebep olanlara havale etti. Böylece başkanı olduğu meslek örgütünün görevinin eksikleri tespit olmadığını itiraf etti. Bunca yaşanan gelişmeyi feodal yapı ile açıklayarak sorumluluğu ‘feodal yapı’ mitine postaladı. Hakikatle yalan arasındaki çizgi Narin olayında bulanıklaştı. Hukuk sitemine aşina olmayan kimseler amacın maddi gerçeği ortaya çıkarmak ve yalanları ifşa etmek olduğunu sanır. Yargı tamamen pratik amaçlar için vardır. Şüpheliler gözaltına alınır, maddi deliller toplanır. Hakikat kanıtların doğruladığı şeydir. Boşa geçirilen günlerde maddi kanıtların önemli bir kısmı karartıldı. Hakikat bu haliyle sadece elde edilebileceklerle sınırlı kalacak. Yargı ise kararını var olan delilere dayandıracak. Sonuç olarak elde edilecek olan gereceğin alternatif bir sürümüdür.
Doğruyu Görmek
Yalanı tabularla, yaptırımlarla savunmak mümkün ise de Darwin insanoğlunun hayatta kalabilmesi için asıl gerekli olanın bağlılık olduğunu, bağlılığın ise dürüstlük olmadan yani insan soyu kendi türüne sadık olmadan mümkün olmadığını, hakikat olmadan bağlılığın olamayacağını tezliyor. Kesinliğe duyulan bilimsel ihtiyaç insanı insan yapıyor. Hakikati açığa çıkarmak onun üzerindeki ideolojik örtüyü kaldırmakla mümkün, cesur gönüllüler görüneni olduğu gibi görmek için hep var oldular.
